Mens & Milieu

home over hoesnel.nl zoeken Mens & Milieu      nieuws      voorspellingen      artikelen      redactie

Schaalvergroting landbouw: Het megabedrijf. door Rolf Schuttenhelm De megabedrijven in de Nederlandse landbouw en tuinbouw zijn sterke bedrijven die de goede eigenschappen van het gezinsbedrijf combineren met de voordelen van grootschaligheid. De omvang van dergelijke agrarische bedrijven wordt bepaald door de omvang van de economische activiteit. Een megabedrijf is minstens zes keer zo groot als het gemiddelde agrarische bedrijf in Nederland, overeenkomend met bijvoorbeeld 340 hectare akkerland of 320 melkkoeien. Tussen 1994 en 2004 is het aantal megabedrijven in Nederland verdrievoudigd, terwijl hun aandeel in de productiecapaciteit verviervoudigde. Op dit moment is slechts 1,6% van de agrarische bedrijven een megabedrijf, terwijl het aandeel in de totale agrarische productie 17% bedraagt. Het aandeel in de (glas-)tuinbouw is relatief hoog. Beperkende factoren voor een verdere toename van het aantal megabedrijven in Nederland zijn onder andere ruimtegebrek en melkquota, wat vestiging in de Verenigde Staten, Australië, Nieuw-Zeeland en vooral Oost-Europa voor sommige boeren aantrekkelijk maakt. De Raad voor het Landelijk Gebied (RLG) adviseert de overheid rekening te houden met een verdere toename van het aantal megabedrijven en deze ontwikkelingsruimte te geven. Het RLG noemt de nadrukkelijke economische voordelen van grootschaligheid. In megabedrijven is de arbeidsproductiviteit twee keer zo hoog als in gemiddelde agrarische bedrijven. Een toename van het aantal megabedrijven zal daarom wel een negatieve invloed hebben op de werkgelegenheid in de agrarische sector, maar met het oog op de concurrentiekracht van de Nederlandse landbouw dient de ontwikkeling naar grootschaligheid niet beperkt te worden. Vanwege de grote invloed van megabedrijven op het landschap, de natuur, het water, de lucht en het dierwelzijn, moet de ontwikkeling van dergelijke bedrijven aan duidelijke randvoorwaarden gebonden zijn, waarin het RLG een grote rol voor het provinciale bestuur ziet. De mogelijkheid voor vestiging van een megabedrijf zal per gebied en per bedrijstype verschillen.

R. Landelijk Gebied MinLNV Landschap

Wijdsheid en natuurlijke waterloop in Noord-Hollands agrarisch landschap. Foto: Provincie N-H.

Een toename van het aantal megabedrijven kan een aantasting van het oorspronkelijke landschap inhouden. Schaalvergroting kan leiden tot rationalisatie, waardoor kleinschalige en cultuurhistorische verkavelingspatronen, houtwallen en andere landschapselementen zullen verdwijnen. Historische sloten en natuurlijke waterlooppatronen kunnen worden rechtgetrokken of vervangen en het micoreliëf in het maaiveld zal verder worden geëgaliseerd. Toch bestaan er ook kansen om bij toename van megabedrijven een professionele, aanspreekbare partner te hebben, ook met betrekking tot natuurbeheer. Naast het risico op verdwijning van kleinschalige landschapselementen kan een toename van megabedrijven in de toekomst ook leiden tot dichtslibbing van open landschappen. De bebouwing van boerenbedrijven die stoppen, krijgt veelal een woonfunctie en verdwijnt niet, terwijl voor de ontwikkeling van megabedrijven vanuit andere, bestaande locaties nieuwbouw vereist is. Historische zichtlijnen in het landschap kunnen door nieuwbouw en beplanting worden geblokkeerd. Daar het effect bij de uitbreiding van de intensieve veehouderij en de glastuinbouw het sterkst is, zal deze volgens het RLG gepaard moeten gaan met een goede inpassing in het landschap en, om diversiteit te behouden, aan specifieke regio's gebonden zijn. Bron: Buitenbeentjes en boegbeelden. Advies over megabedrijven in de Nederlandse land- en tuinbouw. RLG, april 2006. Gerelateerde artikelen: De toekomst van de landbouw in Nederland. Juist de nieuwe grondeigenaren geven het agrarisch landschap een ander gezicht. Ook over de verwachte afname van de werkgelegenheid in de agrarische sector. Afname aantal melkkoeien in Nederland. Afname voornamelijk in de intensieve melkveehouderijen. Niet zozeer vanwege de melkquota, maar vanwege mestwetgeving. Toekomstverkenning ruimtelijk beleid Nederland Met speciale aandacht voor de dialectiek tussen globalisering en landschappelijke identiteit.