Mens & Milieu

home over hoesnel.nl zoeken Mens & Milieu      nieuws      voorspellingen      artikelen      redactie

Verrommeling Nederlands landschap. door Rolf Schuttenhelm Verrommeling is een betrekkelijk nieuwe term in de landschapsontwikkeling van Nederland. Er wordt gedoeld op een vervuiling en aantasting van het oorspronkelijke landschap die met name de visuele waarde verlaagt, in plaats van te worden uitgedrukt in een ecologisch effect (zoals bijvoorbeeld bij verzuring) of een aantasting van de gebruikswaarde (zoals bij versnippering). Verrommeling is sterk gebonden aan de persoonlijke waarneming. Volgens kennisinstituut Alterra hangt de mate van verrommeling af van de hoeveelheid storende elementen en de variatie in en binnen grondgebruiksfuncties in een landschap. storende elementen Storende elementen in het landschap zijn divers van aard, te denken valt aan kleine elementen als (reclame-)borden, of grote zoals kassen voor de tuinbouw, windturbines en zendmasten. Bij grote elementen is de visuele aantasting op een grotere ruimtelijke schaal waarneembaar en is naast verrommeling vaak ook sprake van horizonvervuiling. Een voorbeeld van kleinschalige visuele verstoring die als verrommeling kan worden ervaren is de opkomst van zogenaamde paardenweiden. Het oorspronkelijke agrarische weidelandschap wordt gekenmerkt door grote grasoppervlakten, begrazen door koeien, die een kenmerkende wijdsheid uitstraalt en kan worden opgetekend in een grotendeels "organisch" kleurenpalet. Door een toename van de recreatieve functie van het platteland, is in de loop der jaren (lokaal) het aantal maneges sterk toegenomen. Die ontwikkeling wordt soms als een verrommeling van het landschap ervaren vanwege de ruimtelijke opzet van de maneges zelf en door de plaatsing van opvallende, witte hekken. Een voorbeeld van gewijzigd agrarisch grondgebruik dat soms als verrommelend voor het landschap wordt beschouwd is de opkomst van (kleinschalige) boomkwekerijen.

Alterra Landschap MNP Landschap MNP Verrommeling Beleving landschap Wiki horizonvervuiling

Voorbeeld van verrommeling van het landschap door het cumulatieve effect van diverse storende elementen: Opslagtanks, bedrijfsloodsen, viaducten en zendmasten. Bron: MNP.

Volgens het rapport 'Verrommeling in beeld. Kaartbeelden van storende elementen in het Nederlandse landschap.' van het Milieu en Natuur Planbureau, wordt de hoogste concentratie storende elementen gevonden in de Kop van Noord-Holland, de Randstad, Noord-Brabant, Limburg en de zandgronden van Gelderland en Overijssel, met uitzondering van grote natuurgebieden als de Veluwe.

Potentieel storende elementen in landelijk gebied. Bron: MNP.

visuele aantasting landschap In de Natuurbalans 2006 van het Milieu en Natuur Planbureau wordt visuele aantasting als een diverse, maar soms duidelijk aanwijsbare ontwikkeling van het Nederlands landschap gepresenteerd. De voornaamste drijfveren voor deze ontwikkeling zijn volgens het MNP de toename van de woonfunctie van het platteland en het ontstaan van een meer industrieel karakter van de overblijvende landbouw. Steeds meer stedelingen gaan op het platteland wonen. Van de 140.000 boerderijen in Nederland, heeft nu nog slechts 50.000 een agrarische functie. Tien jaar geleden waren dat er nog 40.000 meer. Maar er is ook sprake van uitbreiding van stedelijke agglomeraties ten koste van het aangrenzende platteland.

Toename bebouwing en zone van visuele verstoring landschap. Bron: MNP.

In bovenstaand figuur is links in rood de toename van de stedelijke bebouwing in een deel van de Randstad te zien, tussen 1989 en 2004. In de rechter afbeelding is de aangrenzende zone van visuele verstoring te zien, die met de stedelijke bebouwing gepaard gaat. De ontwikkeling leidt tot een beknelling en opsplitsing van het visueel onaangetaste deel van het Groene Hart. voor en na Maar ook binnen restrictieve gebieden zoals het Groene Hart is sprake van verrommeling en andere visuele verstoring, onder andere door de aanleg van nieuwe infrastructuur, de wildgroei van bedrijventerreinen in de open ruimte en bijvoorbeeld door de toename van glastuinbouw.

1996 en 2003: Niet en wel doorsnijding van landschap door Betuwelijn bij Duiven. Bron: MNP.

1996 en 2003: Niet en wel een bedrijventerrein in Wormerveer. Bron: MNP.

1996 en 2003: Niet en wel extra glastuinbouw Midden-Delfland. Bron: MNP.

Bronnen: - Verrommeling in beeld - Kaartbeelden van storende elementen in het Nederlandse landschap. MNP, augustus 2006. - Natuurbalans 2006. MNP, september 2006. Gerelateerde artikelen: Schaalvergroting landbouw: Het megabedrijf. Het boerenbedrijf wordt steeds industriëler. Toekomstverkenning ruimtelijk beleid Nederland. Steeds meer burgers verkiezen het platteland, willen er liefst zelf hun eigen huis bouwen, maar hechten aan de 'oorspronkelijke waarde' van het landschap. De toekomst van de landbouw in Nederland. Afname van de agrarische gebruiksfunctie van het platteland. Afname biodiversiteit gaat verder. Versnippering, bijvoorbeeld door de aanleg van nieuwe infrastructuur, leidt niet alleen tot visuele aantasting van het landschap, maar ook tot afname van de biodiversiteit.